Ostrów Tumski Poznań. Zabytki Ostrowa Tumskiego

Poznań przez mieszkańców całej Polski jest uznawany za miasto nowoczesne i prężnie rozwijające się, a świadczą o tym powstające tutaj firmy, współczesna architektura, remonty dróg, odnawianie kamienic czy też budowa terenów rekreacyjnych i sportowych. Jednakże w naszym mieście jest jeden obszar, gdzie czas na pierwszy rzut oka zatrzymał się wiele lat temu i płynie swoją miarą. Tym wyjątkowym miejscem jest Ostrów Tumski, położony na jedynej pozostałej na Warcie wyspie.

Ostrów Tumski w Poznaniu

Ostrów Tumski w Poznaniu to jedna z pozostałości początków państwa polskiego. To w tym miejscu rozpoczęła się historia Poznania. Wśród historyków panują spory, jakoby miałoby to być miejsce chrztu pierwszego władcy Polski. Wyspa jest jedną z najbardziej urokliwych atrakcji naszego miasta i często obowiązkowym punktem wycieczek turystów zwiedzających Poznań. Na Ostrowie Tumskim przez wieki żyło i działało wiele barwnych i znaczących postaci, m.in. książęta, królowie, twórcy czy politycy. Wyspa ta pełniła funkcję rezydencji oraz miejsca modlitwy Mieszka I i jego żony Dobrawy. Osada wielokrotnie doświadczała zniszczeń na skutek pożarów i działań wojennych, stąd też tutejsze budynki były wielokrotnie odbudowywane. Mimo to wyspa wciąż ma swój średniowieczny klimat. Urok pozostałych do dziś zabytków i ich wnętrz przeniesie nas do tamtego okresu.

Co można zwiedzić na Ostrowie Tumskim?

• Bazylika Archikatedralna św. Piotra i św. Pawła

Inaczej nazywana „katedrą poznańską”. Ta przepiękna bazylika ma bogatą historię. Jej początki sięgają utworzenia w 968 r. biskupstwa poznańskiego. Wcześniej miała się tu znajdowała stacja misyjna pierwszego biskupa Polski Jordana. Jest jednym z najstarszych kościołów w Polsce i miejscem pochówku pierwszych władców z dynastii Piastów. Pochowani są tutaj m.in. Mieszko I oraz królowie Bolesław Chrobry, Mieszko II i Przemysł II. Według części historyków mogło to być miejsce chrztu Mieszka I w 966r. Odbywały się tutaj śluby m.in. Kazimierza III Wielkiego czy Jana Henryka Dąbrowskiego.

Wygląd zewnętrzny

Katedra poznańska z uwagi na toczące się na przestrzeni lat wojny oraz najazdy wrogów niejednokrotnie ulegała zniszczeniu i była odbudowywana w różnych stylach architektonicznych. W stylu romańskim funkcjonowała do XIV, kiedy to przebudowano ją na barokowy. Po pożarze z drugiej połowy XVIII wieku katedra otrzymała nowy wystrój wnętrza i elewację w stylu neoklasycznym. Tak przetrwała aż do czasów II wojny światowej, kiedy to została zniszczona prawie w 70%.Po zakończeniu działań wojennych w 1945r. rozpoczęto jej przebudowę w stylu gotyckim. Hełmy wież są natomiast wzorowane na klasycystycznych. W zewnętrznej bryle świątyni znajdują się łuki przyporowe rozpięte pomiędzy ścianami nawy głównej a wieżami. Główne wejście położone jest po zachodniej stronie bazyliki, nad nim jest wysokie gotyckie okno.

Wygląd wewnętrzny

Wnętrze kościoła jest równie zachwycające, co jego zewnętrzna część. Uroku dodają liczne kaplice. Jest ich 12 i tworzą wieniec kaplic otaczających świątynię. Uniknęły większości zniszczeń, dlatego też możemy podziwiać ich oryginalny wygląd. Wieniec otwiera kaplica św. Marcina, a w niej m.in. przepiękny obraz z XVII wieku pt. „Wjazd św. Marcina do Amiens”. Następnie znajduje się kaplica św. Józefa, dalej kaplice św. Cecylii, Matki Boskiej i św. Franciszka Ksawerego oraz kaplica Najświętszego Sakramentu. Po niej możemy napotkać na przepiękną Złotą Kaplicę położoną dokładnie w osi kościoła. Następnie natrafimy na kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Stanisława Kostki, po niej na kaplicę Serca Jezusowego, a dalej na kaplice Matki Boskiej Anielskiej, Świętej Trójcy, św. Jana Kantego, Południowa Kruchta oraz św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

W wewnętrznych skrzydłach kościoła widnieją figurki dwunastu świętych niewiast. Ściany zdobią malowidła, m.in. sceny z ostatniej wieczerzy. Na ambonie znajdują się płaskorzeźby. Część obecnego wyposażenia katedry trafiła do niej po wojnie z kościołów Dolnego Śląska, w tym gotycki ołtarz główny.

Ale co tu opisywać wygląd, to trzeba zobaczyć na żywo, bazylika poznańska to z pewnością jeden z najbardziej urokliwych kościołów w Polsce.

Podziemia świątyni

Również w podziemiach kościoła znajduje się wiele niezwykłych rzeczy. Możemy zwiedzić rezerwat archeologiczny, a w nim m.in. fragmenty budynku i stare elementy kaplic. Znajdziemy tutaj także relikty nagrobków (w tym najprawdopodobniej grobowiec Mieszka I) oraz grobowce metropolitów oraz biskupów pomocniczych poznańskich.

Nabożeństwa w kaplicy

Katolicy chętnie uczęszczają na msze odprawiane na Ostrowie Tumski. Msze od poniedziałku do czwartku odbywają się o godzinie 8, w piątki i soboty o 8.00 i 18.00, a w niedziele o godzinach 8.00, 10.00, 12.15, 19.00, 20.30. Przy katedrze działa chłopięco-męski Poznański Chór Katedralny, działający od 1884r.

• Kościół najświętszej Maryi Panny In Summo

Bazylice św. Piotra i Pawła towarzyszy równie piękny, lecz skromniejszy kościół. Świątynię tę zbudowana w I połowie XV w., wcześniej znajdowała się w tym miejscu kaplica należącas do zespołu pałacowego Mieszka I, która powstała z inicjatywy jego żony, Dobrawy. Kościół ten przetrwał do 1430r., kiedy rozebrano go i przystąpiono do budowy nowego kościoła w stylu gotyckim. Całość budowli wykonano z czerwonej cegły. Halowa konstrukcja podzielona jest na trzy nawy, prezbiterium i ambit. Przykrywa ją sklepienie gwiaździste. Wnętrze pokrywają polichromie.  W połowie XIX w. świątynia została odrestaurowana i w tym stanie przetrwała do dzisiaj.

Pod Kościołem znajdowało się palatium królewskie Mieszka I, ustawione było na osi północ-południe.

• Psałteria

Był to budynek mieszkalny wybudowany w 1518r. Zamieszkiwało w nim dwunastu psałterzystów, którzy odprawiali msze w poznańskiej katedrze, msze wotywne i śpiewali psalmy całą noc. Kolegium psałterzystów zlikwidowano w 1810 r. Na jednej ze ścian budynku znajduje się herb rodowy biskupa Jana Lubrańskiego Godziemba, z inicjatywy którego wybudowano psałterię. W środku budynku znajduje się ośmioboczna kolumna, na której widnieją znaki powodzi historycznych mających miejsce w Poznaniu. 

• Muzeum Archidiecezjalne

  

Poznańskie Muzeum Archidiecezjalne jest jedną z najstarszych tego typu instytucji w kraju i jedną z pierwszych placówek muzealnych w Poznaniu. Gromadzi dzieła sztuki religijnej i elementy sakralne.

W latach 1519–1780 działała tutaj Akademia założona przez biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego. Szkoła kształciła w dziedzinach gramatyki, logiki, filozofii, retoryki, prawa rzymskiego i kościelnego. Do jej absolwentów należeli m.in. poeta Klemens Janicki, lekarz Józef Struś oraz matematyk Jan Śniadecki.

• Śluza Katedralna

Był to obiekt hydrotechniczny, zbudowany w latach 1834-1839. Do naszych czasów zachowała się tylko jego zachodnia część. Do niedawna nie była ona dostępna do zwiedzania, bazylika użytkowała ją jako magazyn, ale w 2014 połączono tę część z głównym budynkiem i zaadaptowano dla turystów. Śluza została wtedy przebudowana w ramach Interaktywnego Centrum Historii Ostrowa Tumskiego.

• Rezerwat Archeologiczny Genius Loci

Na Ostrowie Tumskim położona jest również filia poznańskiego Muzeum Archeologicznego. Budynek nie jest zabytkiem, gdyż otworzony został w 2012r, aczkolwiek rezerwat ten jest w stanie zapoznać odwiedzających z pierwotną zabudową Ostrowa Tumskiego, z przeprowadzanymi tutaj wykopaliskami archeologicznymi, a także z historią Poznania. Wyposażony jest w interaktywne tablice, sale kinowe z 3D, projektory itp. W tym miejscu połączono tradycję z technologią. Znajdują się tutaj także kioski, gdzie można zakupić drobne pamiątki. Budynek przystosowany jest również dla osób niepełnosprawnych.

Jeśli zamierzamy zwiedzić Ostrów Tumski, to obowiązkowym elementem naszej wyprawy powinien być ten rezerwat.

• Arcybiskupie Seminarium Duchowne w Poznaniu

  

  Arcybiskupie Seminarium Duchowne w Poznaniu (Źródło: fotopolska.eu)

Mieści się tutaj katolickie wyższe seminarium duchowne archidiecezji poznańskiej przygotowujące mężczyzn do przyjęcia święceń diakonatu i prezbiteratu. Klerycy są studentami kierunku teologii o specjalności kapłańskiej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Budynek widoczny na zdjęciu funkcjonuje jako seminarium od 2003r.

• Pałac Arcybiskup

  

Jest to siedziba archidiecezji poznańskiej. Pałac był wielokrotnie niszczony w czasie wojen lub powodzi, dlatego też zmieniał w ciągu wieków swój kształt architektoniczny. Obecny budynek pochodzi z XIX wieku. Wejście prowadzi przez balkonowy portyk z kolumnami jońskimi, a pod nim stoją dwie marmurowe rzeźby przedstawiające świętych Piotra i Pawła.

Brama Poznania Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego

Mówiąc o Ostrowie Tumskim nie można pominąć Bramy ICHOT. Jest to placówka położona w pobliżu Mostu Jordana zajmująca się prezentowaniem historii Ostrowa Tumskiego. Z Ostrowem Tumski połączona jest przeszkloną kładką przebiegającą nad rzeką Cybiną do zachodniego zachowanego przyczółka Śluzy Katedralnej. Brama została otworzona w 2014 roku, część jej kosztów sfinansowała Unia Europejska. Dzięki temu pomysłowi zrewitalizowana została Śluza Katedralna. Modernistyczny budynek ICHOT kontrastuje z architekturą pozostałych budynków ulokowanych na Ostrowie Tumskim. Projekt budynku był wyzwaniem dla architektów i inżynierów, muzeum powstało bowiem na stosunkowo podmokłym terenie. Budowę poprzedziła żmudna praca archeologów i głębokie wykopy.

Brama Poznania opowiada nam za pomocą ekspozycji historię Ostrowa Tumskiego i Poznania. Jej zadaniem jest takie zaprezentowanie dziedzictwa Ostrowa, by zachęcić zwiedzających do odwiedzenia wyspy
i bliższego przyjrzenia się jej zabytkom. Ekspozycja odsyła do realnej przestrzeni i ma tak przygotować gości, aby zechcieli i potrafili samodzielnie poszukiwać śladów przeszłości i je interpretować.

Tutaj znajdziesz program naszej wycieczki po ostrowie Tumskim: Ostrów Tumski Zwiedzanie